Mahmut CİHAN
A Sınıfı İGU
İSGDER Yönetim Kurulu Başkanı
İş Güvenliği Uzmanının Yetkileri
1-İşverene yazılı olarak bildirilen iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirlerden hayati tehlike arz edenlerin, iş güvenliği uzmanı tarafından belirlenecek makul bir süre içinde işveren tarafından yerine getirilmemesi halinde, bu hususu işyerinin bağlı bulunduğu çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne bildirmek.
''Yukarıda yazılanlara bakıldığında mantıksal olarak doğru olduğunu görüyoruz. Ancak uygulamada maalesef bu şekilde olmuyor. Uzmana maaşını aldığı evine ekmek getirdiği iş verenini şikayet etmelisin deniyor. Bu da uzmanla işvereni karşı karşıya getirmektedir. Uygulanması zor yerine getirildiğinde de uzmanın o iş yerinde çalışması veya başka bir yerde iş bulmasını zorlaştıran bir uygulama olmaktadır. Aslında bunun özeti şu: '' Negatif Güvenlik kültürünün hakim olduğu yerlerde çalışma kendine pozitif güvenlik kültürünün daha yaygın olduğu bir iş yeri bul demek''. İş kazası istatistiklerine baktığımızda zaten görevini yerine getiren firmalarda iş kazası minimum yaşadığı aksine kuralları hiçe sayan firmalarda iş kazalarının daha fazla kaza yaşadığını görüyoruz. 6331 Sayılı Kanunun ilk çıktığı 2012 yılına oranla pozitif güvenlik kültürünün daha da yaygınlaşması ülkemiz adına sevindirici bir durumdur.''
2-İşyerinde belirlediği hayati tehlikenin ciddi ve önlenemez olması ve bu hususun acil müdahale gerektirmesi halinde işin durdurulması için işverene başvurmak.
''Uygulamada sorun yaşanan maddelerden birisi de budur. Uzmana işi durdurma yetkisi direkt verilmelidir.''
3-Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda inceleme ve araştırma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere ulaşmak ve çalışanlarla görüşmek
'' Bu madde sahada başarılı bir şekilde uygulanabilmektedir. Uzmanın başarısı bu maddeyi ne kadar etkin kullandığıyla doğru orantılı olarak artmaktadır. ''
4-Görevinin gerektirdiği konularda işverenin bilgisi dahilinde ilgili kurum ve kuruluşlarla işyerinin iç düzenlemelerine uygun olarak işbirliği yapmak
''Bu madde de etkin bir şekilde uzmanlar tarafından kullanılmaktadır.''
İş Güvenliği Uzmanın Yükümlülükleri
1-İş güvenliği uzmanları, görevlerini yaparken, işin normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak, işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları ile ilgili bilgileri gizli tutmakla yükümlüdür.
''Ticari ahlak ve iş etiği zaten unu gerektirir.''
2-İş güvenliği uzmanı, görevlendirildiği işyerinde yapılan çalışmalara ilişkin tespit ve tavsiyeleri, işyeri hekimi ile birlikte yapılan çalışmaları ve gerekli gördüğü diğer hususları onay defterine yazar.
'' Nadiren de olsa bazı iş yerlerinde bu deftere uzmanlar ulaşmakta sıkıntı yaşayabiliyorlar. Uzmanlar işverene ulaşma yöntemi sıkıntıları dile getirme yöntemi olarak bunu kullanıyorlar. Pozitif Güvenlik kültürünün yaygın olduğu işyerinde buraya yazılanlar çözüme kavuştururken negatif güvenlik kültürünün yaygın olduğu işyerlerinde uzman her hafta benzer sorunları deftere işlemek zorunda kalabiliyor.
3-İş güvenliği uzmanları iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumludur.
Sahada Yaşanan Uzman Problemlerine Çözüm Önerileri
1- Yukarıda da kısaca değindiğimiz İş Güvenliği Uzmanının Yetkilerinde de belirtilen İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları; görevlendirildikleri işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirir; bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi halinde, bu hususu Bakanlığın yetkili birimine bildirir.' Maddesinin uygulanabilirliğinin çok zor olmasına rağmen uzmanların bu maddeye istinaden mahkemelerce bilirkişiler tarafından sorumlu tutulmaları ve uzmanları potansiyel suçlu konumuna getirmektedir.
2- Herkesin OSGB Kurabilmesinin önüne geçilmelidir. Çünkü sahada hizmet vermekten daha çok ticari kar ön plana alındığında ülkemizde yaygınlaşmasını istediğimiz pozitif güvenlik kültürünün gelişimini engellemektedir. Bunu önüne geçmek için sektörde en az 5 yıllık tecrübesi olmayan İSG profesyoneli olmayanların OSGB Kurmaları Engellenmelidir. OSGB ler denetlenirken şekil yönünden değil içerik ve işlevsellik yönünden denetlenmelidir.
3- Risk Analizi ve Değerlendirilmesi işyerine özgü yapılması gerekmektedir. Oysaki mevcut durumda OSGB ve Uzmanlar piyasa ile rekabet edebilmek için kopyala yapıştır olarak yapmaktadırlar. İşin doğrusu risk analizi uzmanın tek başına yapabileceği bir analiz değildir. Risk analizi uzman rehberliğinde iş yerine özgü durumlar göz önünde bulundurularak tüm çalışanların katılımı ile yapılan bir analitik değerlendirmedir.
4- Uzmanların çalışma süreleri verebileceği hizmetler sınırlıdır. Bazı durumlarda OSGBler tarafından uzmanlara 60 tan fazla firma tanımlanabilmektedir. Uzmanların bu iş yerlerine tam adapte olması, sorunlarına çözüm bulması çok zordur. Uzmanlar yönetmeliklerde belirlenen 8-12-16 saatlik eğitimleri bile çalışanların sürekli değiştiği sektörlerde vermesini imkansız hale getirmektedir. Burada sadece süre değil firma sayısına da bir düzenleme getirilmesi gerekmektedir. Mevcut süreler şimdi değilse de zamanla artırılmalıdır. Mümkünse de tam zamanlı bireysel uzmanlığın yolu açılmalıdır.
5- Ücret skalasındaki dengesizlik uzmanların sık iş değiştirmesine sebebiyet vermektedir. Bu da zaten yetersiz sürelerde hizmet verilen işyerine yeni gelen uzmanın alışması vb derken işyerinde İSG ye bakış olumsuz yönde etkilenmektedir. Bunun için mutlaka bir ücret skalası standardizasyonu getirilmelidir. Aslında oluşturulacak havuzdan maaş alınması birçok sorunu çözecektir şimdilik bu mümkün görünmemektedir. Bu aşamada tavsiyemiz uzmanların sınıfları ve baktığı sektörlere göre asgari ücret standardizasyonu oluşturulup da bu ücretlerin SGK tarafından denetlenmesidir. Böylelikle bölgelere göre değişen uzman maaşları da kontrol altında tutulmuş olur. Ayrıca uzmanların sık iş değişimini önlemek için bir yılda bakabileceği firma sayısına sınırlandırma getirilmelidir. Böylece en azından firmalarda standart oluşana kadar bir kısmi de olsa devamlılık sağlanmalıdır.
6- İSG Profesyonellerinin arasındaki ücret farkı verilen hizmetin kalitesini de etkilemektedir. Arz talep dengesinden dolayı İş yeri hekimleri ile İş güvenliği uzmanları arasında maaş yönünden çok bariz farklar bulunmaktadır. Bu da İş yeri hekimi sayısının İş güvenliği Uzmanı sayısına göre çok daha az olmasından kaynaklanmaktadır. Uygulamada yükün çoğunu uzmanlar çekerken maaşın fazlasını hekimin alması adaletsiz bir durumu ortaya çıkarmaktadır. Bunun önüne geçebilmek için Ülkemizde yeteri kadar hekim sayısına ulaşılana kadar 50 den az çalışanı olan az tehlikeli işlerde hekim ihtiyacının Aile Sağlığı merkezlerinden sağlanması veya 4 yıllık lisans mezunu sağlık bölümü mezunlarına en az bir yıllık eğitim verilmeli yapılacak sınavda başarılı olanlar da İş yeri hekiminin görevini yerine getirmesi için az tehlikeli iş yerlerinde görev verilmelidir.
7- Uzmanlık Eğitimlerinde ve Sınavlarında Yaşanan Sorunlar, 220 saatlik eğitim yetersiz kalmaktadır. Sürelerin ve 4 günlük uygulamanın artırılması gerekmektedir. Bunun için en az bir sömestr dönemi eğitim verilmeli bununda 30 iş günü uygulamalı staj olmalıdır. İş Güvenliği Uzmanı olabilecek bölümde okuyan mühendislik ve diğer Teknik elemanların müfredatında İSG ye yönelik derslerin saat ve sayıları artırılmalıdır. Ayrıca bazı üniversitelerce kar kapısı ve B sınıfına kolay yoldan yükselme kapısı olarak görülen yüksek lisansların etkinliği denetlenmelidir.
8- Bunların dışında uzmanların bizzat kendilerinden kaynaklanan problemlerde bulunmaktadır.
• Uzmanın Kendini geliştirmemesi veya geliştirememesi
• Çalıştığı sektörde mesleki yetkinlik ve yeterliliğinin az olması çok geniş bir alanda hizmet etmeye çalışan uzmanın her sektörde az ve yetersiz bilgi sahibi olmasına neden olmaktadır.
• Uzmanların işverenle, uzmanın çalışanlarla veya uzmanın diğer İSG profesyoneli ile ilgili iletişim sorunu yaşaması etkinliğini düşürmektedir.
• Uzmanları yeterli girişken olamaması dolayısı ile de bağımsız olarak hareket edememektedir.
• Uzmanlar kendine yatırım yapmalı sürekli kendini geliştirici faaliyetlerde bulunmalıdır. İSG profesyonelleri branşlaşma yönünde teşvik edilmelidir.
9- Uzmanların Kaza istatistiklerine güvenilir ve hızlı şekilde ulaşması için uzmanların kolay erişebileceği bir veri tabanı oluşturulmalı uzmanlar buraya veri yüklemeli ve yüklenen verileri görebilmelidir.
10- Uluslararası standartlara İSG profesyonelleri ücretsiz erişebilmelidir.
11- İSG Yönünden denetimler artırılmalıdır. Gerekiyorsa denetçilerin sayıları artırılmalıdır. Şekil yönünden değil içerik yönünde denetimler yapılmalıdır.
12- Avrupa'nın birçok Ülkesinde uygulanmakta olan Kaza Sigortasının Ülkemizdeki iş yerlerinde zorunlu hale getirilmesi gerekmektedir. (Sigorta sisteminin ortak özelliği Fazla sorunlu iş yeri fazla prim öder az olan az öder Sigorta İSG de önleyici rol üstlenir. Sigorta firmaları İSG ve firmalara ye yönelik yayın, eğitim, işyeri ziyareti, danışmanlık, Ar-Ge, teşvik uygular. Sigorta sistemi küçük işletmelere pozitif ayrımcılık uygular)
13- Pozitif güvenlik kültürün yaygın olduğu firmalar ödüllendirilmelidir. İSG faaliyetlerine yönelik uygulamalar ayrıca teşvik edilmelidir.
14- Sektöre özel, uygulamaya yönelik rehber dokümanları STK, Üniversite gibi kurumlarla işbirliği ile hazırlanmalı ücretsiz olarak çalışma hayatına sunulmalıdır.
15- Güvenlik kültürü ve İSG Ana okuldan itibaren tüm okullara entegre edilmelidir.
Yukarıda saydıklarımız kısaca daha iyi olmak için neler yapabilirize birer örneklerdir.
Kazasız Günler Diliyorum. Saygılarımla .