6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu; kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dahil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. Kanunun 3. Maddesine göre; işveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, bu Kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır. Buna göre işveren vekili sayılmak için 'işveren adına hareket etmek' ve 'işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev almak' olmak üzere iki unsurun gerçekleşmesi gerekir. Madde 6'ya göre belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olmayan ancak 50'den az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyeri işverenleri veya işveren vekili tarafından Bakanlıkça ilan edilen eğitimleri tamamlamak şartıyla işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler hariç iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilirler. (6331 sayılı İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu,2012).
4857 sayılı İş Kanunu'nun 18. Maddesine göre işveren vekili olmak için işyerinin ve işletmenin bütününü sevk ve idare etmenin işveren vekili sayılmak için zorunlu bir unsur olmadığı söylenebilir. Temsil yetkisinin dayanağı iş, vekalet veya şirket sözleşmesi olabileceği gibi kanunda da olabilir. Ancak, İş Hukukunda işveren vekili bakımından asıl olan dayanağını iş sözleşmesinde bulan temsil yetkisidir. Bu bağlamda verilen temsil yetkisinin işçiye yönelik olması gerekir. Temsil yetkisinin verilmesi herhangi bir şekle bağlı değildir. Temsil yetkisi iş sözleşmesinin yapıldığı sırada ya da iş sözleşmesi devam ederken verilebilir. Temsil yetkisi ister açık ister örtülü olarak verilsin çalışma koşulu halinde geldikten sonra geri alınması ancak İş Kanunun 22.maddesi çerçevesinde yapılabilir (4857 sayılı İş Kanunu,2003). Temsil yetkisi alınmadan yapılan işlemlerden Borçlar Kanunun 32/1 ve 4857 sayılı İş Kanunun 2/4. maddesi uyarınca işveren sorumlu olamaz (Türk Borçlar Kanunu,2011).
6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nda işveren vekili; işveren adına işletmenin bütününü yönetenleri ifade etmektedir. İşveren vekilleri, bu Kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır. Madde 19'da '' İşveren veya işveren vekili sıfatını kaybedenlerin sendika ve üst kuruluşlardaki üyelikleri ve görevleri, bu sıfatı kaybettikleri tarihte kendiliğinden sona erer. Ancak, tüzel kişiliği temsilen işveren vekili sıfatı ile işveren sendikalarına üye olanların bu sıfatı kaybetmeleri halinde tüzel kişiliğin üyeliği düşmez. Bu durumda işveren vekilinin kuruluş organlarındaki görevleri sona erer.'' hükmü vardır. Madde 39'da 'Bu Kanun anlamında işveren vekilleri ile toplu iş sözleşmesi görüşmelerine işvereni temsilen katılanlar, toplu iş sözleşmesinden yararlanamaz.' , Madde 68'de ise' grev ve lokavt dışında kalacak işçilerin niteliği, sayısı ve yedekleri, işveren veya işveren vekili tarafından toplu görüşmenin başlamasından itibaren altı iş günü içinde işyerinde yazı ile ilan edilir ve bu ilanın bir örneği taraf işçi sendikasına tebliğ edilir.' İfadeleri mevcuttur (6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu,2012).
Elliden az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin işveren veya işveren vekili tarafından yürütülebilmesine ilişkin usul ve esasları belirlemek için İşyerlerinde İşveren veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerine İlişkin Yönetmelik'i çıkarılmıştır. Bu Yönetmelikte belirtilen eğitimi tamamlayarak sınavda başarılı olan işveren veya işveren vekilleri, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimine verilen görevleri, işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler hariç olmak üzere yürütebilir. İşveren veya işveren vekilleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yerine getirmek için çalışan başına aylık en az 10 dakika ayırmak zorundadır. Bu hizmetlerin işveren veya işveren vekili tarafından yürütülmesi halinde onaylı defter tutulması zorunlu değildir. Ancak 6331 sayılı Kanun ve alt düzenlemelerinin gerektirdiği diğer belge ve kayıt düzenleme yükümlülüğü devam eder.
Bu Yönetmelik kapsamında işveren veya işveren vekilleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin tamamını ya da bir kısmını hizmet alımı yoluyla Bakanlıkça yetkilendirilen birimlerden de temin edebilir. Bu Yönetmelik kapsamında, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmek isteyen işveren veya işveren vekillerinin İSG-KATİP üzerinden sisteme kaydolmaları zorunludur. İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri, İSG-KATİP'te onaylandığı tarihten itibaren geçerli sayılır. Yapılan görevlendirmelerde kişilerin SGK veri tabanında da işveren veya işveren vekili olarak kayıtlı olması gerekmektedir. Aksi takdirde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde görevlendirme yapılmamış sayılır. SGK veri tabanında işyeri yetkilisi olarak kayıtlı olan çalışanlardan, işveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işyeri yetkilileri işveren vekili olarak kabul edilir. Eğitimini tamamlayarak sınavda başarılı olan işverenin elliden az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan ayrı bir işyeri açması veya işveren vekilinin hizmet akdinin sona ererek, elliden az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan başka bir işyerinde çalışmaya başlaması halinde; yeni işyerinin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilmesi için işverence veya işveren vekilince İSG-KATİP üzerinden başvuruda bulunulması gerekir. İşveren vekili; 4'üncü maddede yer alan işveren vekili tanımına uygun ve işyerinde tam süreli hizmet akdi ile çalışanlar arasından görevlendirilir. Kamu kurum ve kuruluşlarında iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini en üst amir, yardımcıları veya bu görevi yürütenler üstlenebilir. (İşyerlerinde İşveren veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerine İlişkin Yönetmelik,2015).
Sonuç olarak ilgili kanunlar ve yönetmeliklere bakıldığında işveren vekili olarak tanımlanabilmek için işveren adına hareket etmek, işin ve işyerinin yönetiminde görev almak gerekir. İş güvenliği uzmanları işveren vekili değildir. İş güvenliği uzmanları işyerlerinden eksik ve aksaklıklar hususunda işverene veya vekiline rehberlik ve danışmanlık yapmakla yükümlüdür.
KAYNAKÇA:
1-6331 sayılı İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu, Resmî Gazete Tarihi: 30.06.2012 Resmî Gazete Sayısı: 28339
2.4857 sayılı İş Kanunu, Resmî Gazete Tarihi: 10.06.2003 Resmî Gazete Sayısı: 25134
3. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, Resmî Gazete Tarihi: 04.02.2011 Resmî Gazete Sayısı: 27836
4. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, Resmî Gazete Tarihi: 07.11.2012 Resmî Gazete Sayısı: 28460
5. İşyerlerinde İşveren veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerine İlişkin Yönetmelik, Resmî Gazete Tarihi: 29.06.2015 Resmî Gazete Sayısı: 29401
